سفینه کهن رباعیات

«سفینه کهن رباعیات»، یکی از سفینه‌‌های کهن است که با دربرداشتن بیش از 1250 رباعی، کنار معدود سفینه‌های دیگر رباعی

همچون مجمع‌الرباعیات ابوحنیفه عبدالکریم بن ابی ابکر (گردآوری بین سال‌های 584 ـ 600)، نزهه‌المجالس جمال خلیل شروانی (تدوین احتمالا 649-ق.)

و خلاصه‌الاشعار فی الرباعیات (گردآورده ابوالمجد تبریزی در 721-ق.)، از مهم‌ترین سفینه‌های کهن رباعیات محسوب می‌شود.

تک‌نسخه‌ای که از آن در تصحیح سفینه استفاده ‌شده، از مجموعه‌ای متعلق به کتابخانه آیت‌الله مرعشی در قم به شماره 12598 است؛

البته مصححان اشاره‌کرده‌اند که به سبب تک‌نسخه‌بودن اثر و نیز چون کاتب نسخه دقیق نبوده و خطاهای کتابتی بسیاری در کارش مشاهده می‌شود،

از منابع دیگر نیز بهره برده و تا حد ممکن، رباعیات مجموعه را در مآخذ دیگر جست‌وجو کرده‌اند.

در پشت جلد کتاب می‌خوانید:

«در میان سفینه‌های شعری کهن، نمونه‌هایی که تنها دربردارنده یک قالب شعری خاص باشند کمیاب‌ترند و در بین آن‌ها سفینه‌های رباعی،

قدیم‌ترین نمونه‌های موجودند. این سفینه‌ها به‌واقع منابع دست‌اول پژوهش در تاریخ رباعی و رباعی‌سرایی در ادب فارسی به شمار می‌روند.

ازاین‌رو که هم نام و رباعیات برخی رباعی‌سرایان بی‌دیوان را حفظ کرده‌اند و هم اسناد مهمی برای شناسایی دقیق‌تر گویندگان رباعیات سرگردان هستند.

علاوه‌براین، ساختار و شیوه‌ی تنظیم آن‌ها به لحاظ موضوعی نیز درخور توجه و تحقیق است. همچنین مطالعه سفینه‌های رباعی تصویر روشن‌تری از روایی و اهمیت این قالب شعری را درگذشته به دست می‌دهد. کتاب حاضر یکی از قدیمی‌ترین این سفینه‌هاست که با دربرداشتن بیش از 1250 رباعی، از مهم‌ترین سفینه‌های رباعیات محسوب می‌شود. این سفینه کهن تعداد زیادی رباعی تازه به پیکره شعر فارسی اضافه می‌کند و رباعی‌سرایان ناشناسی را به جمع شاعران پارسی‌گوی می‌افزاید. قدیمی‌ترین ماخذی است که 44 رباعی به نام خیام دارد و از آن میان 19 رباعی پیش‌تر جایی نیامده و 13 رباعی هم تاکنون در هیچ منبع کهنی دیده نشده است. بسیاری از رباعیاتش منبع جانبی اما مهم در تصحیح رباعیات شاعران صاحب دیوان است. گذشته از این‌ها مطالعه آن در کنار دیگر سفینه‌های رباعیاتی که در شمال غرب ایران تدوین ‌یافته‌اند به شناخت بهتر گفتمان‌های ادبی و تحولاتش در آن منطقه می‌انجامد.»