شرح اخبار و ابیات و امثال عربی کلیله و دمنه

فضل الله ب عثمان بن محمد الاسفزاری

کتاب کَلیله و دِمنه با مقدمه،تصحیح و تعلیقات«بهروز ایمانی» است که از اصل هندی که در دوران ساسانی به فارسی میانه ترجمه شد. کلیله و دمنه کتابی پندآمیز است که در آن حکایت‌های گوناگون (بیشتر از زبان حیوانات) نقل شده‌است. نام آن از نام دو شغال با نام‌های کلیله و دمنه گرفته شده‌است. بخش بزرگی از کتاب اختصاص به داستان این دو شغال دارد. اصل داستان‌های آن در هند و در حدود سال‌های 100 تا 500 پیش از میلاد به‌وقوع می پیوندند.م کلیله و دمنه در واقع تألیفی است مبتنی بر چند اثر هندی که مهم‌ترین آنها پنجه تنتره به معی پنج فصل و به زبان سانسکریت است که توسط فیلسوف بیدبا و بدستور پادشاه هندی دبشلیم نوشته شده است. در روایات سنتی برزویه «مهتر اطبّای پارس» در زمان خسرو انوشیروان را مؤلف این اثر می دانند. نام پهلوی اثر کلیلگ و دمنگ بود. صورت پهلوی این اثر هم‌اکنون در دست نیست و در طول سالیان از بین رفته است؛ اما ترجمه‌ای از آن به زبان سریانی امروز در دست است. این ترجمه نزدیک‌ترین ترجمه از لحاظ زمانی به تألیف برزویه‌ است. مجتبی مینوی دربارۀ این کتاب می گوید:« کتاب کلیله و دمنه از جمله آن مجموعه‌های دانش و حکمت است که مردمان خردمند قدیم گرد آوردند و «به هرگونه زبان» نوشتند و از برای فرزندان خویش به میراث گذاشتند و در اعصار و قرون متمادی گرامی می داشتند، می خواندند و از آن حکمت عملی و آداب زندگی و زبان می آموختند.» کلیله و دمنه، ترجمه و انشای نصرالله منشی (سده 6 ق) از متون فاخر ادب پارسی است که همواره مورد توجه ادبا، فضلا، محققان و دانشجویان بوده است. تقریبا صد سال پس از ترجمه آن، چند شرح بر آن نوشته شده که دو شرح مهم آن در کتاب حاضر با تعلیقات مفصلی آمده است.