این مقامات ره حیرانی است

مقامات ره حیرانی گزیدۀ مثنوی‌های عطار نیشابوریست.این گزیده حاصل سال‌ها انس با آثار عطار و تدریس منطق‌الطیر است.

در این گزینش به ویژه در مثنوی‌هایی که از یک داستان بلند اصلی شکل گرفته‌اند،هدف این بوده است که ساختار کلی روایت حفظ شود.

همچنین حکایت‌های بلند فرعی منطق‌الطیر و الهی‌نامه (شیخ صنعان،سرپاتک هندی،زن صالحه، رابعه) که از مشهورترین حکایت‌های آثار عطاراند با تلخیصی محتاطانه نقل شده است.

این گزینش برپایۀ مثنوی‌های عطار به تصحیح دکتر شفیعی‌کدکنی انجام گرفته است.

اشعارِ عطار، دستاوردِ روزگاری پرآشوب است، روزگاری که نیشابور، پس از چندین بار پایمالِ اقوام مهاجم شدن و در زیرِ آوارِ زلزله و قحطی جان دادن، کمی کمر راست کرده، اما در آستانه هجومی بزرگ قرار گرفته است؛ (سال 618) هجوم قومِ مغول که تاریخ ایران را به دو دوره قبل از حمله مغول و دوره پس از آن تقسیم کرد. اگر قولِ استاد شفیعی کدکنی را در موردِ سال‌مرگ شیخِ نیشابور، یعنی سال 627 بپذیریم، برخی از اشعار وی بعد از این حمله خانمان‌سوز سروده شده است.

عطار در چهار مثنوی خود، 141 حکایت در مورد دیوانگان و با بازیگری آن‌ها نقل می­کند که بعضی از دیوانگان وی با نام هستند و بعضی بی­نام. بسامد حکایت دیوانگان در آثار عطار بسیار متفاوت است. کمترین حکایت دیوانگان در منطق ­الطیر، 12 مورد بوده و در الهی ­نامه نیز 30 مورد از حکایت­ های دیوانگان آمده است. در اسرارنامه 18 مورد و در مصیبت ­نامه 81 مورد که بیشترین بسامد نقل حکایت دیوانگان در مثنوی­ های عطار است.

یکی از ویژگی‌های خاص عطار، توجّه وی به حکایت و قصه است. وی در آثار منظوم و منثور خود، با در نظر گرفتن حکایت‌های اصلی مثنوی‌ها و حکایت‌های فرعی و همچنین غزل‌هایی که حاکی روایتی داستانی هستند، حدود 2000 حکایت آورده که تعداد بسیار قابل توجهی است. (ن. ک. به: فروزانفر، 1388: 51 و نیز محبتی، 1399: 740- 739) بیشتر این حکایت‌ها، قصه‌های عرفا و صوفیان بوده که در تذکره‌الأولیاء و مثنوی‌های وی آمده است.

آثار عطار نه تنها از نظر کمیت قصه‌­ها و فراوانی مضامینِ مطرح در آن­ها شاخص هستند، بلکه از نظر کیفیت پرداخت قصه‌­ها هم بسیار قابل تأمل‌اند. «عطار بی‌­تردید بزرگ­ترین سازندۀ قصه­‌های منظوم عرفانی در ادب فارسی است که نه فقط از حیث کمیت که از منظر کیفیت معنایی ـ معنوی و نیز ساخت و بافت هنری قصه­‌های عرفانی، سرآمد شاعران فارسی‌زبان است.»